02 okt Bevragend bewust worden
Ik weet nog precies waar ik was toen ik me realiseerde dat we – met z’n allen! – in het onderwijs in belangrijke mate worden gedreven door gewoonten. Ik was in shock. Ook ik – ja zelfs ik – had me laten leiden door dergelijke gewoonten en had mezelf nooit die waarom-vragen gesteld. Ook ik ging er klakkeloos van uit dat ‘ze’ er wel over hadden nagedacht. Ik dacht zelf nauwelijks na over zo iets belangrijks als onderwijs, over het onderwijs van mijn eigen kinderen!
Vanaf dat moment ben ik mezelf steeds weer de ‘waarom doen we het zo?’-vraag gaan stellen en ben ik op zoek gegaan naar antwoorden. Om het echt te begrijpen. Want waar ik vaak dacht dat ‘ze’ er wel over zouden hebben nagedacht (we hebben het immers over kinderen!), dacht ik ook regelmatig (bijvoorbeeld over Cito en de in mijn ogen soms absurde toetsen): ‘ze hebben er vast niet over nagedacht’. Over beiden heb ik mijn mening flink moeten bijstellen sinds ik op zoek ging naar de antwoorden.
Waarom doen we het zo?
In een eerdere blogpost introduceerden we een vier stappen model voor het in beweging brengen van het onderwijs. In deze blog gaan we dieper in op de eerste stap: het waarom.
Om in beweging te kúnnen komen, is het belangrijk om ons bewust te worden van gewoonten en ons actief af te vragen waarom we de dingen doen zoals we ze doen. Want waarom begint school eigenlijk om half negen? Waarom zijn er 10-minuten gesprekken? Waarom gebruiken we gestandaardiseerde toetsen, waarom is er één goed antwoord, waarom krijgen leerlingen cijfers? Waarom moet iedereen voldoen aan dezelfde norm?
We zijn het allemaal zo gewend – maar is het nog wel logisch? Hoe is het zo gekomen? Wat zijn de voordelen en de nadelen? Zijn er alternatieven?
Wat gaan wij doen?
œ Operation Education heeft een lange lijst ‘waarom doen we het zo?’-vragen opgesteld. Door deze vragen systematisch volgens een vast stramien te beantwoorden en van alle kanten te bekijken, willen we een brede maatschappelijke discussie op gang brengen die de weg vrij maakt voor – en een grotere vraag creëert naar – vernieuwende en andere, betere oplossingen.
Met behulp van experts en wetenschappers beantwoorden we momenteel een eerste set vragen. We werken samen met onder andere Hartger Wassink (NIVOZ), Frans Schouwenburg (Kennisnet), Dick van der Wateren (Blogcollectief Onderzoek Onderwijs) en Pedro de Bruyckere (auteur van diverse boeken over onderwijsmythen en ook betrokken bij het Blogcollectief). Via hen benaderen en bereiken we andere experts, wetenschappers, professionals. Stap voor stap (en pas zodra we een platform of organisatie hebben staan die dit aan kan) willen we deze groep uitbreiden tot uiteindelijk een groot publiek dat mee kan helpen met het stellen en beantwoorden van de vragen.
Met de opgebouwde content voeden we media en eenieder die hierover wil publiceren. Het is dus nadrukkelijk de bedoeling dat de kennis niet ‘van ons’ of ‘bij ons’ blijft – maar juist gebruikt kan worden op allerlei plekken en voor allerlei doeleinden.
Bij de beantwoording gebruiken we een steeds terugkerend en vast stramien:
- Hoe is het zo gekomen? Wat is de historische onderbouwing?
- Wat zijn de voordelen?
- Wat zijn de nadelen?
- Wat zijn alternatieven?
In de blogpost “Waarom hebben we lange zomervakanties?” hebben we alvast een aanzet gegeven tot deze manier van bevragen en het beantwoorden van één van de vele vragen vanuit diverse invalshoeken.
Wat kun jij doen?
Het bevragen van je eigen gewoonten, het onbewuste bewust maken en daarmee onlogische of ineffectieve gewoonten stap voor stap loslaten, is iets dat moet groeien. Het aanleren van nieuwe gewoonten vergt het aanleggen en verstevigen van nieuwe verbindingen in je brein: het is een kwestie van doen en er steeds beter in worden.
Je kunt zelf al actief vragen stellen bij het waarom van je handelen, en als je geen logische onderbouwing kunt vinden, kun je het misschien gewoon niet meer doen. Kijken wat er gebeurt :-)
In de blogposts ‘Vanuit het niets..’ en ‘Visie, verlangen en vermogen’ neem ik je mee in mijn zoektocht naar mijn gewoonten en overtuigingen en schrijf ik over het effect van loslaten, het effect van transformaties en over de weg naar de essentie van mijzelf. Laat het je inspireren!
Wat kun je samen op school doen?
Ook binnen jouw school zullen er veel gewoonten en gebruiken zijn waar je misschien nog nooit vraagtekens bij hebt gesteld. Het kan een mooi ritueel worden: benoemen van de ‘waarom doen we het zo?’-vragen, de vragen die kenmerkend zijn voor de school, gerelateerd zijn aan de school, en deze tijdens de koffiepauzes gezamenlijk bespreken. Of wijd er een teamdag of heisessie aan. Laat het ons weten als je hier ondersteuning bij wilt hebben.
Wil je meedoen?
Wil je bijdragen aan dit project? Heb je toegang tot relevante kennis en onderzoeken en ben je in staat om een of meerdere vragen volgens de vaste indeling te onderbouwen en beantwoorden? Ben jij een geboren projectleider en wil je dit project naar een hoger niveau trekken? Vertegenwoordig je een grote media-titel en doe je graag mee met het aanzwengelen van de maatschappelijke discussie? Laat het ons weten, graag met een zo specifiek mogelijke beschrijving van je bijdrage!
Binnenkort het vervolg: Ideëel ontwerpen – waartoe dient ons onderwijs?