Naar een nieuw tijdperk in educatie – van machines naar levende wezens

“I have to do this”. Met een brok in mijn keel en tranen in mijn ogen maakte ik, op 27 september 2012 bij TEDxAmsterdamED bekend dat ik mijn roeping had gevonden en ‘iets’ moest gaan doen met educatie. Ik had een eerste, voorzichtige, visie op educatie en ontwikkeling – maar zat vooral vol verwondering en vragen. Wat ik wel wist: “I want to create an education development ecosystem” – want er zijn vast al heel veel mensen met soortgelijke vragen, maar ook met antwoorden en goede voorbeelden: “Let’s join forces”.

Er reageerden duizenden mensen die allemaal koffie wilden drinken. “Ik ben zo blij dat iemand eindelijk woorden geeft aan wat ik al zo lang voel”. “Ik dacht dat ik de enige gek was, alleen roepende in de woestijn”. Maar ook: “Wat jij beschrijft doen wij al jaren. Kom maar langs!”.

Ik ben toen maar gewoon bijeenkomsten gaan organiseren en daaruit is œ Operation Education ontstaan. Ik koos het Engelse woord ‘education’ omdat het ook over opvoeding en ontwikkeling gaat, en niet alleen maar over onderwijs. Daarnaast had ik meteen al het gevoel dat er een soort ‘force for good’, een ‘vredesleger’ moest opstaan om een systeem dat niet meer werkt te helpen transformeren naar iets dat beter past bij de inzichten en behoeften van deze tijd.

In de afgelopen 10 jaar is die visie steeds meer werkelijkheid geworden. œ Operation Education is inmiddels aan de ene kant een kleine maar bloeiende stichting zonder winstoogmerk die het gedachtegoed ontwikkelt en op basis daarvan activiteiten en interventies organiseert (zoals Onderwijsvragensessies, Expeditie Leiderschap en inspiratiesessies op scholen). Aan de andere kant bestaat ze uit een grote groeiende groep, een community, een zwerm mensen die begrijpen dat de verandering niet vanuit de overheid, politiek, inspectie of ‘de anderen’ moet komen, maar uit onszelf. Deze groep noemen we ons œ Ecosysteem.

Al vanaf de eerste dag zijn we op zoek geweest naar manieren om deze groep te verbinden, versterken, faciliteren, equiperen, mandateren en zichtbaar te maken en zijn we aan het stoeien en experimenteren met hoe we dit nou goed kunnen doen. Want een visie hebben is leuk, maar het in de praktijk brengen is best ingewikkeld en vergt veel experimenteren, leren en ook regelmatig helemaal opnieuw beginnen. Naast allereerst het investeren van bergen tijd en liefde. Maar nu zijn we op het punt beland dat we hetgeen we afgelopen jaren in het klein hebben uitgeprobeerd, nu voor de grotere groep kunnen realiseren.

œ Ecosysteem

We zijn ontzettend trots dat we vandaag, op de dag van ons 10-jarig bestaan, het platform, de infrastructuur voor ons œ Ecosysteem kunnen lanceren. Het bestaat uit meerdere onderdelen. Zo kun je deelnemen aan œ Ecosysteem Zoomt: maandelijkse live sessies met bijzondere gasten en ontwikkelingen uit het œ Ecosysteem. œ Thee met team œ, maandelijkse momenten om op te laden en in te tappen in de constructieve œ energie. Of ga met ons op pad en leer van de praktijk, bezoek scholen die op weg zijn naar regeneratieve educatie tijdens de œ Schoolreis. Dagelijks kun je verbinden met alle anderen op het œ Online Platform.

Het systeem, dat zijn wij

Wij zijn het zelf die los moeten komen van het verhaal, van onze conditionering dat alles in educatie vooral beheersbaar, controleerbaar, bewijsbaar, betaalbaar en schaalbaar moet zijn. We willen zo graag gegarandeerde opbrengsten. We willen zó graag dat het niet mis gaat met de ontwikkeling van onze kinderen dat we daarmee zijn gaan doen alsof wij mensen als een soort machines kunnen functioneren, waarbij je zeker weet dat als je er een bepaalde input in stopt er ook een bepaalde output uitkomt, en anders gaan we dat onderweg bijstellen, ‘remediëren’. Met alle gevolgen van dien, zo lezen we inmiddels ook in de headlines van het nieuws: we gaan er aan onderdoor.

Van machines naar levende wezens

Maar we zijn geen machines. Wij zijn levende wezens. We zijn allemaal anders, komen allemaal iets anders brengen en hebben allemaal iets anders nodig – en onze groei en ontwikkeling voltrekt zich nou eenmaal niet volgens een rechte lijn. We hebben ook allemaal een vruchtbare context nodig om tot volle bloei te kunnen komen – en die context is nou eenmaal van nature niet voor iedereen hetzelfde. 

We zijn ook allemaal onderdeel van het grote natuurlijke ecosysteem van onze planeet – en daarin hebben we het nodige te herstellen. Wij zíjn natuur. En waar het natuurlijke ecosysteem floreert bij een zo groot mogelijke diversiteit, hebben wij ook die diversiteit nodig om zelf als mens en als samenleving te kunnen floreren. In de natuur is er geen natuurlijke hiërarchie – een begrip als ‘hoog in de voedselketen’ of ‘koning der dieren’ hebben wij als mensen bedacht. In de natuur zijn de schimmels en de insecten net zo belangrijk voor de gezondheid van het geheel als de planten en de dieren. Er is in de natuur geen ‘hoger’ of ‘lager’, geen ‘beter’ of ‘minder’, geen ‘superieur’ of ‘inferieur’. Alles heeft elkaar nodig – en kan alleen bestaan bij de gratie van al het andere.

Wij als œ Operation Education geloven dat als we deze natuurlijke – en in onze ogen universele – principes ook toepassen op menselijke ontwikkeling, we niet alleen de ontwikkeling en het welzijn van mensen, maar het welzijn van alle levensvormen dienen. Als we educatie op deze manier inrichten kunnen ook leerlingen en leraren weer floreren – en kunnen we uiteindelijk als samenleving en als planeet weer floreren. Want het fundament voor een florerende planeet en mensheid, zit al in onze kinderen. Daarom is educatie zo’n ontzettend belangrijke schakel in deze transitie. Daar zijn wij van overtuigd.

Regeneratief onderwijs

Het toepassen van de principes van ‘al het leven’ – waarmee je leven toevoegt en het daarmee verrijkt en versterkt in plaats van het leven uitputten, exploiteren of uitbuiten – noemen we regeneratie. Wij geloven dus in regeneratief onderwijs – waarin we samen een context creëren waarin mensen (en uiteindelijk alle levensvormen) maximaal tot ontwikkeling en tot bloei kunnen komen. 

Alles wat we bij œ doen staat in het teken van regeneratief onderwijs/ regeneratieve educatie en is onderdeel van de collectieve zoektocht naar hoe we dit op alle niveaus kunnen inrichten. Hoe maken we diversiteit en uniciteit de uitgangspunten van educatie? Hoe verbinden we hart, hoofd en handen? Hoe verbind je onderwijs maximaal met de omgeving, de natuur? Hoe organiseer je een school als ecosysteem?

En uiteindelijk moeten we deze vraag ook op landelijk niveau zien te beantwoorden: hoe zit het dan met de inspectie? Met bekostiging? Wie bepaalt dan wat ‘goed’ is en wat niet, en op basis waarvan? Allemaal vragen waar nu nog geen goede antwoorden op bestaan, maar die we collectief, als samenleving, wel moeten zien te vinden. 

Als œ begrijpen we steeds beter wat die ‘principes van leven’ zijn en lichten we graag voorbeelden uit van regeneratieve educatie in de praktijk; op œ Ecosysteem, bij de œ Schoolreis en in Expeditie Leiderschap.

Ook in onze eigen organisatie zijn we volop aan het onderzoeken hoe dit er voor ons uit kan zien, hoe wij dit zelf kunnen vóórleven. Hoe zorgen we dat we zelf in evenwicht blijven, terwijl we dagelijks de urgentie voelen om ons maximaal in te zetten voor deze missie? Hoe richten we onze eigen organisatie in als ecosysteem, hoe gaan wij zelf om met vertrouwen, verantwoordelijkheid, verantwoording en hoe financieren we dit alles?

Exponentiële impact door vóór te leven

Kinderen luisteren niet naar wat we zeggen, ze kijken naar wat we doen. Dit weten we al heel lang – maar we realiseren ons nog lang niet altijd dat dit ook geldt voor je collega’s en voor je omgeving, inclusief de ouders. We zullen voor de kinderen een omgeving moeten creëren waarin de volwassen het goede voorbeeld geven. Maar de vraag is: hoe leren wij dit zelf?

Op dit moment zijn scholen nog veelal hiërarchisch ingericht (bestuurder – schoolleider – leraar – kind) en wordt nog vaak van bovenaf bepaald hoe en wat er ontwikkeld wordt. Het is bijzonder lastig zo niet onmogelijk om ‘van onderaf’ of ‘van binnenuit’ te transformeren als de leider wel mooie woorden heeft maar ondertussen toch hamert op toetsresultaten en ‘eerst de basis op orde’.

Daarom is het extra belangrijk dat juist de leiders het goede voorbeeld gaan geven – zodat dit goede voorbeeld doorgegeven kan worden aan de professionals ‘op de vloer’, die het weer doorgeven aan de kinderen en die weer aan de omgeving. Net zolang tot we geen hiërarchische indeling meer nodig hebben maar we daadwerkelijk “It takes a village to raise a child” in de praktijk kunnen brengen en de aanzet hebben gegeven tot een fijnere samenleving.

Expeditie Leiderschap

Vanuit dit idee zijn we in 2017 begonnen met een traject dat we Expeditie Leiderschap zijn gaan noemen. In september 2022 is alweer het 10de cohort van Expeditie Leiderschap van start gegaan en in januari 2023 start cohort 11. In de komende jaren werken we aan het kunnen ontvangen en begeleiden van nog meer deelnemers, voor meer exponentiële impact. Daarnaast zijn we nieuwe programma’s aan het ontwikkelen voor een meer specifieke doelgroep: bestuurders.

Zeven generaties

We weten inmiddels al best veel, maar tegelijkertijd staan we nog maar aan het prille begin. Het is nog een enorme zoektocht waar we in één generatie lang niet klaar mee zullen zijn. “We’re in this for the next seven generations” zeggen veel inheemse volkeren – en zo voelt het voor ons ook.

We zijn met zovelen

Ik ben deze reis dan wel zelf gestart met het uitspreken van mijn visie, al vanaf het prille begin ontstond een groep die samen wilde optrekken. Inmiddels is œ Operation Education een levendige organisatie. Net zoals in elk levend organisme zijn er mensen gekomen en ook weer gegaan, doorleefden we verschillende fases, in verschillende samenstellingen.

Ik word zelf door velen als het boegbeeld gezien en hoewel die rol op veel momenten dienstbaar is, zul je ook – met het groeien van de zwerm – steeds vaker anderen in de rol van voortrekker, facilitator, projectleider of visie-uitdrager zien. Want uiteindelijk is zo’n ecosysteem gebaat bij zoveel mogelijk diversiteit en zoveel mogelijk verbinding tussen alle verschillende elementen.

Het kernteam van œ bestaat momenteel uit de volgende mensen:
Claire Boonstra – founder, verbindingen, ‘naar buiten’
Claudette de Graaf Bierbrauwer – co-founder & directie, visie
Marlies Nijman – administratie & interne processen
Kelly Vogel – merkstrategie & communicatie
Sarah de Vries – œ Ecosysteem ontwikkeling & communicatie
Maurice Kimman – strategie & operatie œ

œ Ecosysteem ZOOMT en œ Schoolreis wordt begeleid en verder ontwikkeld door:
Igor Verettas

Expeditie Leiderschap wordt begeleid door een poule mensen bestaande uit:
Rich van den Berg
Karin van Zutphen
Stephan Haukes
Marieke van de Ven

Onderwijsvragensessies worden oa begeleid door:
Stef van Wickeren
Anaïs Besemer
Karin van Zutphen
Igor Verettas
Nicole Hanegraaf

Onze Wijze Raad bestaat uit:
Frank Eggink
Helma van der Hoorn
Ignaz Anderson

In onze Expedities, in œ Ecosysteem ZOOMT, expertsessies op scholen en/of diverse projecten werken we graag en nauw samen met geweldige mensen als:
Jan Fasen, Kees Klomp, Joni Bais, Eva Pieper, Joke Tillemans, Eva Vesseur, Rob Martens, Jan Rotmans, Thieu Besselink, Karen Heij, Jurjen Groen, Sven Lanser, Leo van der Vlist, Frank Heckman, Joris Luyendijk, Rolf Winters, Merlijn Twaalfhoven, Jitske Kramer, Alette Baartmans, Nathalie Lecina, Joke Middelbeek, Nicole Hanegraaf, Karin van Zutphen, Ilja van Santen, Annelies Robben, Bas van den Berg, Frank Saris, Mirthe Kamphuis, Hartger Wassink, Jasmijn Kester, Tijl Koenderink, Jan Andries Wolthuis, Jan Bransen, Ingrid Paalman-Dijkenga, Jan Jaap Hubeek, Robert Vietor, Maarten Stuifbergen, Marten Elkerbout, Astrid Ottenheym, Yolanda Eijgenstein, Martin Uunk, Daisy Mertens, Ferd van den Eerenbeemt, Steven van den Tol, Daphne Laan, Rense Bos en nog vele anderen. 

De ‘force for good’ van œ Operation Education wordt gevormd door deze groepen mensen, aangevuld met de deelnemers van Expeditie Leiderschap in de afgelopen jaren en de scholen, teams en organisaties waar we de afgelopen jaren mee samen hebben gewerkt.  

Het œ Ecosysteem groeit en groeit…..

Ik kijk met veel voldoening terug op de afgelopen 10 jaar en met ongelofelijk veel vertrouwen vooruit naar de toekomst!

Claire Boonstra