31 mrt Het waarom van onderwijs
Registratie van de TED talk van Claire Boonstra tijdens TEDxAmsterdamED op 26 maart 2015. De talk is een verkorte versie (8 minuten) in het Engels van het verhaal hieronder:
Heb je je ooit afgevraagd of de beslissingen die je neemt worden gedreven door wat je weet of voelt wat goed is? Of zijn deze beslissingen simpelweg gedreven door je gewoonten, door wat je gewend bent?
Ieder van ons neemt beslissingen als het om onderwijs gaat. Als ouder beslis je welke school je kiest voor je kind en hoe je je kinderen tijdens hun schooljaren ondersteunt en stimuleert. Als jongere beslis je zelf welke school of universiteit je kiest. Als leraar beslis je over de manier waarop je de lessen inricht. Als directeur van de school beslis je over de manier waarop de school wordt vormgegeven en waarop het team wordt ondersteund. Als politicus beslis je over de wijze waarop het geld wordt besteed.
Maar waarop baseer je die beslissingen? Wat drijft jouw besluitvorming?
Gestage maar langzame verandering
De afgelopen jaren, waarin we een beweging creëerden die gericht is op het transformeren van het onderwijs, leerde ik dat er al heel veel bekend is, dat er minstens zoveel geprobeerd is of dat het zelfs al bestaat. En ik zag en ondervond dat – hoera! – dingen veranderen in het onderwijs, gestaag en langzaam. Maar waarom gebeurt het niet sneller en fundamenteler?
Ik zag, tot mijn grote verrassing, geweldig aanbod van goed onderwijs. Er zijn veelal verborgen, maar heel interessante en inspirerende voorbeelden van ander onderwijs – beter onderwijs naar mijn mening. Maar zelfs als deze voorbeelden meer bekendheid zouden krijgen bij het grote publiek, zouden ze nog steeds een zware tijd hebben. Simpelweg omdat wijzelf te bang zijn om een vorm van onderwijs te kiezen die niet past bij wat we gewend zijn. Er is geen, of zeer weinig, vraag naar alternatieve invulling van onderwijs – althans niet vanuit de massa. En als er geen ‘vraag’ is, waarom zou het ‘aanbod’ dan in beweging komen?
Het is de gewoonte
Mensen hebben me vaak gevraagd: Wie is je vijand? Wie werpt de barrières op? Het is niet de minister, het zijn niet de leraren, het zijn niet de wetten. Het is de gewoonte. De gewoonte om te denken dat ‘ze’ er wel over nagedacht zullen hebben. Dat er een goede reden zal zijn waarom de dingen op juist die manier zijn ingericht.
Dit is wat ik zelf ook lange tijd dacht. Dat ‘ze’ erover nagedacht hebben. Althans, dat is waar mijn man en ik van uitgingen bij de keuze van een traditionele school voor ons oudste kind.
Ik herinner me nog precies waar ik was, het was op de parkeerplaats van een universiteit, toen ik besefte dat de manier waarop we dingen doen in het onderwijs niet gebaseerd is op wat we weten over hoe leren en ontwikkelen werkt. Het is ook niet gebaseerd op wat logisch is, gezien de realiteit van vandaag. En ook niet op wat echt waardevol is voor leerlingen of voor de samenleving.
En ik was geschokt. Hoe kunnen we dat ontkennen? Hoe kunnen we, terwijl de keuze van de school voor onze kinderen zo belangrijk is, niet nadenken over dat wat er echt toe doet en wat echt werkt? Hoe komt het dat ik vele vragen niet heb gesteld, ook al had ik het sluimerende gevoel dat er iets niet in orde was?
Op dat moment heb ik besloten om mezelf en andere mensen vragen te stellen.
Waarom willen we dat kinderen stilzitten?
Een van de meest nuttige en geprezen kwaliteiten van een kind van vandaag is de mogelijkheid om stil te zitten. Maar weet je dat stilzitten een van de meest ongunstige posities is voor leren? Wist je dat beweging heel belangrijk is voor de verwerking van gegevens? En dat veel bewegen op jonge leeftijd levenslang een positief effect heeft op de fitheid van je hersenen? Vraag de hersenwetenschappers hoe dit allemaal werkt en zij zullen het je vertellen. Dus, waarom doen we het nog zo? Omdat onze systemen niet zijn ingericht om tegemoet te komen aan veel beweging? Als dat zo is, waarom veranderen we het dan niet?
Waarom hebben we lange zomervakanties?
We hebben lange zomervakanties omdat kinderen hun ouders moesten helpen bij het oogsten. Is dat vandaag nog steeds logisch? Natuurlijk niet. Integendeel – het is bewezen dat kinderen die thuis geen stimulerende omgeving hebben, achterblijven in hun ontwikkeling en extra tijd en inspanning nodig hebben om het in te halen. En repetitie en herhaling zijn onderdeel van het leren – dat is ook een reden waarom een wekenlange pauze niet erg gunstig is. Dus, waarom doen we het nog zo? Omdat het een recht is dat we verworven hebben en waaraan we gewoon ontzettend gewend zijn?
Waarom hebben we jaarklassen?
Ik kan ver teruggaan in de tijd voor de vergelijking met het industriële tijdperk, maar dat voert nu te ver. Iedereen die meerdere kinderen heeft, zal bevestigen dat elk kind zich in een geheel ander tempo en ritme ontwikkelt. Jaarklassen impliceren niet alleen een cognitieve norm, ze impliceren ook een sociale norm: wanneer je als een leerling andere interesses hebt dan de rest van de klas, is het moeilijk daar aansluiting te vinden en vast te houden aan wat je belangrijk en leuk vindt.
Ik kan weinig goede redenen bedenken om vast te houden aan jaarklassen, anders dan onze gewoonte en de wetenschap dat ‘dit gewoon de manier is waarop we de scholen hebben georganiseerd’. Jij wel?
Waarom splitsen we kinderen in hoger versus lager?
Dit doen we niet alleen op school, maar veelal ook in de samenleving. Naar mijn mening is dit nog een overblijfsel van het oude industriële en pre-digitale tijdperk waarin een top-down hiërarchie de enige manier was om informatie en kennis over te dragen.
Hoe hoger je klimt in de hiërarchie, hoe hoger je status, inkomen, waardering en hoe meer toegang je hebt tot informatie. We hebben dit denken naar het onderwijs overgebracht om onze kinderen compleet voor te bereiden op een plaats in die hiërarchie en daarbij diverse meetpunten vastgesteld om de plek te bepalen die ze in de hiërarchie kunnen verwerven.
Grote organisaties hebben deze hiërarchische structuur misschien nog, maar ze lijken de strijd te verliezen met organisaties die volledig gebaseerd zijn op hoe teams het beste werken: als vrije autonome netwerken. Aangedreven door het internet. In de wereld van vandaag en morgen is er niet zoiets als ‘meer of minder waardevol’ gebaseerd op ‘hoger versus lager’. Doe alleen maar je ogen dicht en denk aan die mensen die waardevol zijn voor je leven of je organisatie. Een grote kans dat je verpleegkundigen, timmerlieden, moeders of leerkrachten zult noemen. En niet de hoog opgeleide consultants, bankiers of managers. Dus, waarom splitsen we kinderen nog steeds in hoger en lager als er zo veel redenen zijn om dit niet te doen?
Wie is ons onderwijssysteem?
Deze vraag kwam op terwijl ik in gesprek was met Alette Baartmans – een fantastische vrouw. Daar zaten we op een terras in Amsterdam, ons afvragend wie eigenlijk de controle over ons systeem heeft. Wie heeft de leiding? Wie beslist? Weet iemand het? We kwamen er zelf niet uit.
Alette heeft daarop samen met de Algemene Rekenkamer een specificatie gemaakt van de onderwijsbegroting van het Ministerie van Onderwijs. Er is hier in Nederland een budget van 33 miljard beschikbaar voor onderwijs en ze maakten een overzicht van waar dit geld aan wordt besteed. Het werd een lange lijst van organisaties – waaronder scholen natuurlijk, maar ook vakbonden, diverse gemeenten, coöperaties, verenigingen en adviseurs. Van velen had ik nog nooit gehoord. Ze ontvangen allemaal geld van de staat, wat betekent dat ze geld van ons, belastingbetalers, ontvangen om het onderwijs in te richten. Weten we waarom ze dit geld krijgen? Zullen ze het zelf nog weten? Hebben ze zich ooit afgevraagd waarom ze bestaan, op welke wijze ze bijdragen aan het leren en aan de leerlingen zelf, en of ze nog steeds nodig zijn in de wereld van vandaag – of zijn ze vooral aan het overleven?
En dan is de belangrijkste vraag van allemaal: Wat is het doel van het onderwijs? Waarom gaan we naar school?
Heb je jezelf ooit deze vraag gesteld? Is het doel van onderwijs het halen van een diploma? Is het om voorbereid te zijn op een baan? Wat als de rol van banen en een diploma fundamenteel verandert, zich ontwikkelt? En wat is het doel van een school? Er zijn heel wat scholen die in hun schoolplan schrijven dat het hun doel is om aan de minimumeisen van de onderwijsinspectie te voldoen.
Overweeg dit eens:
Kinderen die vandaag geboren worden hebben een levensverwachting van ongeveer 100 jaar. Hoe kun je voorbereid zijn op een leven van 100 jaar in een maatschappij die steeds sneller verandert? Is er een mogelijkheid te voorspellen welke vaardigheden en kennis waardevol zullen zijn voor hun eerste baan, laat staan voor hun hele leven? Of komt het neer op een aantal zeer fundamentele dingen?
Bronnie Ware
Bronnie Ware, een Australische verpleegkundige in de palliatieve zorg, verzorgde honderden mensen in de laatste twaalf weken van hun leven en heeft een beroemd boek geschreven met de titel ‘The Top Five Regrets of the Dying’
[Nr 2: vooral voor mannen]
Dit is ook helemaal in lijn met bijna elke TED talk. En bijna elke andere motiverende speech.
Dus als het aankomt op het doel van het onderwijs, draagt ons onderwijssysteem dan voldoende bij aan de juiste balans tussen persoonlijke voorbereiding op het leven en de vaardigheden die nodig zijn om bij te dragen aan de economie? Zijn deze twee conflicterend?
We hebben mensen nodig
Voordat ik minder dan 3 jaar geleden besloot over te stappen naar het onderwijs, was ik mede-oprichter van het technologie bedrijf Layar. We hadden behoefte aan specialisten op het gebied van augmented reality. Die mensen komen niet van de universiteit, en tegen de tijd dat een nieuwe studie is opgezet en geaccrediteerd, zal de techniek rondom augmented reality fundamenteel veranderd zijn of is het mogelijk zelfs overbodig geworden. Dus waar waren we naar op zoek? Naar mensen. Mensen met unieke eigenschappen die niet kunnen worden geautomatiseerd en gerobotiseerd. Met eigenschappen zoals creativiteit, verbeelding, intuïtie, ondernemerschap, de mogelijkheid om zich te uiten, om samen te werken, om flexibel en wendbaar te zijn. Om totaal nieuwe en onwaarschijnlijke dingen te creëren. Om een artiest te zijn. We hadden mensen nodig die weten wie ze zijn, waar ze goed in zijn, wat ze het liefste doen en hoe ze dat van waarde kunnen laten zijn voor anderen.
Moet het onderwijs voorbereiden op de toekomst?
Dat is mijn vraag met betrekking tot het doel van onderwijs. Of moet het onderwijs mensen zodanig uitrusten dat zij niet alleen hun leven, maar ook de samenleving vorm kunnen geven, gezien het feit dat alles aan het veranderen is en we geconfronteerd worden met exponentiële verandering?
Terug naar jou
Als beslisser in het onderwijs – of je nu een ouder, leraar, ondernemer, schoolleider of politicus bent: weet je waarom je de dingen op jouw manier doet? Heb je een antwoord op de vraag: Wat is het doel van het onderwijs? En zo ja, handel je daarnaar?
Ik stel je vandaag deze vragen, maar wil je ook vragen om te helpen. Het punt is dat we er met elkaar niet echt over praten. Er wordt tussen de verschillende belanghebbenden in het onderwijs, tussen ouders, schoolleiders, leraren, politici, instituten, uitgevers et cetera, heel weinig gesproken over het ‘waarom’ van het onderwijs.
De afgelopen drie jaar, waarin ik mijn leven heb gewijd aan onderwijs, merkte ik dagelijks dat mensen een mening hebben over onderwijs, een sterke mening zelfs. Het is van belang dat jij, als stakeholder in het onderwijssysteem, hardop denkt.
Waarom? Ik heb iets interessants opgemerkt en dat keert alsmaar terug in de verschillende netwerken die we hebben opgebouwd, zoals Operation Education en United4Education.
Vraag & aanbod
Mensen blijken zoveel gedeelde opvattingen te hebben over hoe het onderwijs zou moeten zijn. En als mensen hun gevoelens hebben geuit, en zich een voorstelling kunnen maken van hun ‘ideale’ leeromgeving, gaan ze plotseling op zoek naar scholen of leeromgevingen die aan hun eigen ideaalbeeld voldoen. Ze passen de manier waarop ze handelen aan, als leraar, als ouder, als leider. Ze bespreken hun standpunten met andere belanghebbenden en tonen belangstelling voor de inzichten van anderen.
Wat gebeurt hier op grotere schaal? Een vraag wordt gecreëerd. Een vraag die het aanbod in beweging brengt. Omdat mensen zullen bewegen van het onderwijs dat uitsluitend gebaseerd is op gewoonten en conventies, naar scholen die het beter doen.
Dus het lijkt erop dat we een recept hebben gevonden voor transformatie, dat misschien uiteindelijk zal leiden tot een evolutie of zelfs revolutie:
Je bent uitgenodigd!
Ik nodig jullie allemaal uit om vanaf nu vraagtekens te zetten bij jouw en elkaars gewoonten. Stel jezelf en iedereen in je omgeving de ‘waarom’ vraag. Een speciale oproep aan de journalisten natuurlijk: stel de ‘waarom’ vragen altijd en overal. Stel vooral de vraag ‘Wat is het doel van het onderwijs’ wanneer je onze politici spreekt over de wijze waarop ze hun geld besteden…
Als ieder van ons op onderzoek uitgaat, deze vragen stelt, antwoorden daarop formuleert en daarnaar handelt, kunnen we met elkaar eindelijk een evolutie creëren, of zelfs een revolutie.
En dan leren we!
Dank je wel!!