Doen wat je te doen hebt

Waarom is er oorlog als niemand dat wil? Waarom spuiten we gif over onze groenten? Waarom noemen we planten die ergens spontaan groeien ‘onkruid’ – terwijl ze vaak ook eetbaar zijn? Waarom sparen wij als kinderen kwartjes voor de kinderen in Afrika, terwijl de grote mensen die hier echt invloed op hebben die landen arm houden?

Hoe meer Claudette als kind over de wereld leerde, hoe minder ze er van begreep. ‘Het is nu eenmaal zo’ en ‘daar gaan wij niet over’, waren antwoorden waar ze weinig mee kon. “Wat me als kind nog het meest ongemakkelijk maakte, was dat dit soort vragen ‘ongemakkelijk’ leken voor anderen, ongepast bijna.”

“Ik was gefascineerd door andere culturen en verhalen, was creatief, wilde werken aan maatschappelijke oplossingen, kon makkelijk leren maar wist niet wat te gaan studeren. Mijn ouders werkten beiden met veel passie al hun hele leven in het onderwijs, maar toen ik eens voor de grap tegen mijn moeder zei dat ik dan misschien ook maar het onderwijs in zou gaan, schrok ik een beetje van haar reactie: dat is niets voor jou, jij bent veel te ambitieus. “Jij wilt te veel, dan loop je alleen maar tegen muren aan.” Die reactie verbaasde mij, want ik zag juist hoeveel impact een leraar heeft.”

Een ‘professionele rol’ om iets wat niet klopt overeind te houden

Claudette is begin twintig als ze als onderzoeksjournalist stage loopt bij het tv-programma Radar, waar ze direct na haar studie fulltime aan de slag gaat als blijkt dat ze een grote zaak te pakken heeft. “Al snel werd ons duidelijk dat dit een complexe maar omvangrijke aandelenlease fraude was, waar nagenoeg alle banken bij betrokken waren. Niet alleen de bankdirecteuren maar ook de ministers en toezichthouders werden heel ongemakkelijk van wat we blootlegden. Het ging ook om meer dan een miljoen contracten in Nederland, ter waarde van 6,5 miljard, met aandelen van Nederlandse staatsbedrijven. Het heeft uiteindelijk geresulteerd in de grootste financiële rechtszaak van Nederland.”

“Hoe halen we elkaar uit deze wereld?”

“Iedere betrokken bankdirecteur die ik mijn bevindingen voorlegde en uitnodigde voor een live-gesprek in het programma, wist dat ze in de problemen zaten, dat er in hun organisatie iets goed fout zat. Dat merkte je ook uit de gespannen reacties en pogingen om de uitzendingen tegen te houden. Voor de bühne waren ze vervolgens vooral druk met het hoog houden van hun imago. Schaamteloos bijna, omdat we allemaal de feiten kenden. Als na afloop van zo’n uitzending de spanning wat wegviel, vond ik dan het ook een uitdaging om door die rol heen te prikken en te kijken of er ook een verbinding met de mens mogelijk was. Dan kwamen uiteindelijk de verhalen over ‘ook maar zo goed mogelijk een professionele functie vervullen’, ook geschrokken te zijn, bijkomende stress en privéproblemen en ook niet meer weten hoe ze eruit moesten komen. Ik vroeg mezelf dan af: hoe kun je publiekelijk zo stellig het één verkondigen en dat ‘spel spelen’ en 10 minuten later in een persoonlijk gesprek aangeven jezelf ook als slachtoffer van de situatie te zien. Hoe halen we elkaar uit deze wereld?”

Regeneratieve educatie

“Mijn dochter was twee – zo’n levendige stuiterbal van nieuwsgierigheid en energie – en ik ging op zoek naar een school voor haar en liep daarvoor de school bij ons in de straat binnen. Luisteren en invoegen is wat ik zag in de klassen – dit ging niet matchen. De directrice putte zich plichtsgetrouw uit over hoe ze als team zo goed mogelijk voldeden aan wat de overheid van ze vraagt, waarbij het voelde dat ze onbewust in een spagaat zat tussen wat ze weten en voelen dat goed is voor de kinderen en ‘wat moest’. Ineens zag ik het verband tussen het systeem van onze samenleving en het onderwijs.”

Wanneer Claudette in haar zoektocht ook een vrijeschool bezoekt, gaat haar hart open: “Moestuinen, timmeren, smeden, samen koken, de aankleding van de klassen en de aandacht die er is voor de natuur, de seizoenen en de rituelen. Hier zag ik terug hoe ik de wereld als kind zelf beleefde. De leraren die beschikbaar waren voor de kinderen en in al hun eigenheid voor de klas stonden. Wat me vooral raakte was dat een gezonde en natuurlijk ontwikkeling van kinderen en leraren voorop stond, het pedagogische bewustzijn en het besef dat al die kinderen allemaal iets heel anders komen brengen en doen. De verplichte eindtoetsen waren dan er ook wel, maar van secundair belang.”

In een cirkel wijzen

Claudette werkt jarenlang als zelfstandige op het snijvlak van media, maatschappij en educatie: als opleider van mediatalenten, als eindredacteur van met name educatieve en maatschappelijke producties en als ontwikkelaar van vernieuwend Educatief beleid voor de vier grote gemeenten. “Overal in het onderwijs was het besef aanwezig dat we educatie heel anders zouden willen organiseren. Veel meer in lijn met de praktijk, hoe het leven werkt, hoe leren en ontwikkelen van nature werkt en met wat we als samenleving met elkaar van waarde vinden. Wie ik ook sprak, van kamerleden tot wethouders en van bestuurders en schoolleiders tot ambtenaren bij de ministeries, overal mensen die ‘het wel zouden weten als ze het voor het zeggen hadden’. Maar ieder voor zich gingen ze er echter vanuit dat zij persoonlijk niet voor die verandering zouden kunnen zorgen maar dat er een verandering in het systeem nodig was. Kortom, we houden onszelf met elkaar op een plek waar we allemaal niet willen zijn.”

“Het systeem is niet het probleem, maar het idéé dat het systeem het probleem is”

Het ontstaan van Operation Education

Als Claudette de TedTalk van Claire ziet, die ze nog kende van vroeger, neemt ze contact op. Ze besluiten samen op te trekken om mensen met hetzelfde gedachtegoed te verbinden en een podium te geven. Ze organiseren met een klein en bevlogen team van andere vrijwilligers het Festival of Solutions: een groot festival met onderwijsprofessionals die niet ‘wijzen’ maar die zelf werken aan ‘oplossingen’. “Ineens ontstond zo een grote, bevlogen en diverse zwerm van mensen die elkaar vond in deze gedeelde missie en die zag dat ze niet de enige waren met vergelijkbare ideeën. Daaruit is uiteindelijk Operation Education ontstaan.”

“Binnen no time hadden we duizenden volgers op social media, met name onderwijsprofessionals. Veel van hen waren geïnspireerd door scholen die wij een podium gaven: scholen waar de ontwikkeling van de leerling centraal stond, scholen zonder cijfers, scholen die een levendige leergemeenschap vormden of waar het leren vooral buiten het klaslokaal in de echte wereld plaatsvond. Zij reageerden echter vaak met ‘Dit kan helaas op onze school niet’, ‘Kunnen jullie geen Kamervragen stellen?’ of ‘Kunnen jullie de Minister uitnodigen voor een gesprek?’. Dit gaf ons het inzicht: het systeem is niet het probleem, maar het idéé dat het systeem het probleem is.”

Claire en Claudette brengen daarop de schoolleiders bijeen van deze ‘inspirerende scholen’. Scholen die net binnen of op de randen van het systeem de dingen radicaal anders deden. Wat maakte dat het hen wel lukte? Uit deze samenwerking ontstond al snel Expeditie Leiderschap, waar schoolleiders met en van elkaar leren om hun persoonlijke leiderschap op te pakken en te beseffen dat ze zélf degenen zijn om hun visie tot werkelijkheid te maken.

Leren op jezelf te vertrouwen

Fast forward naar de dag van vandaag. “We zeggen dat school belangrijk is om je voor te bereiden op het leven later. Naast dat het een gek onderscheid is dat dan we maken tussen leren en leven, ontstaat hun leven later vooral door de keuzes die we nu maken, door wat we kinderen nu over zichzelf en het leven leren. Wij creëren zo met elkaar uitkomsten in de toekomst. Dus als we een andere toekomst willen voor onze kinderen, moeten we stoppen met herhalen van wat we tot nu toe deden dat niet kloppend meer voelt. We moeten kinderen dus vooral leren dat als ze dromen van een andere wereld, dat als ze voelen dat er iets anders het juiste is, dat ze daar zelf aan kunnen bijdragen. Sterker nog, dat ze hard nodig zijn, want dat is het leven: zien wat er is en kijken wat jij kan bijdragen om die wereld een stukje mooier te maken.”

Ook al zijn het uitdagende tijden, met alle complexe vraagstukken die er tegelijkertijd zijn, voor Claudette voelt de wereld nu eindelijk ‘logisch’: “Deze zoektocht heeft ons verbonden met denkers, visionairs, leiders van bewegingen, schrijvers, wetenschappers, ‘earthkeepers’, sjamanen, community-leiders van over heel de wereld. Vanuit al onze diverse achtergronden en vanuit alle hoeken van de wereld, blijken we aan nagenoeg hetzelfde vraagstuk te werken en daarin een vergelijkbaar pad te lopen: hoe brengen we ons leven als mens weer in lijn met de regeneratieve principes? De principes die inherent zijn aan het leven, die kenmerken zijn van leven, die leven versterken, toevoegen, verrijken, helen.

Een nieuwe wereld voorleven

In de westerse wereld zijn we die sinds langere tijd uit het oog verloren en zijn we ons als mens als losstaand van de natuur gaan beschouwen. We zijn daardoor heel mechanistisch gaan kijken naar ons leven als mens – en daarmee ook naar ontwikkeling en onderwijs. We worden ons nu steeds meer bewust van hoe destructief dat effect is op ons als mens, op de samenleving en de overige natuur in de wereld. De grootste uitdaging is dat met dat inzicht, die andere manier van denken en doen niet direct ook onze nieuwe realiteit is. We zullen zelf de verandering moeten gaan zijn, gaan voorleven.

Dat vraagt van ons om in dat proces iets heel nieuws te gaan creëren dat we nu per definitie nog niet kennen, we zijn immers zelf ook het product van het systeem waarin we opgegroeid zijn en dat nog overal om ons heen is. We zullen ons voorstellingsvermogen in moeten zetten om tot nieuwe woorden en beelden te komen. Het is enorm waardevol daarin op te trekken met al die anderen. En om te realiseren hoe diepgaand en complex deze transformatie is. We moeten onze inzichten en praktijken met elkaar verweven, waardoor onze ontwikkelingen elkaar kunnen versterken. Het is een collectieve ontdekkingstocht, met onbekend einddoel, maar het is zo logisch. Ik denk ook dat we in dit proces meer naar kinderen mogen luisteren. Zij hebben nog zoveel ongeschonden wijsheid in zich, zij wijzen ons feilloos aan wat er niet klopt.”

“Leven is: zien wat er is en kijken wat jij kan bijdragen om dat mooier te maken”

Walking each other home

“In de afgelopen ruim tien jaar was het voor ons als Operation Education een voortdurende zoektocht naar wat het was dat we precies te doen hadden, waarbij we steeds afgingen op wat er op dat moment, in die fase nodig was. Aan bewustzijn, aan faciliteiten, aan bijeenkomsten. We werden ook niet altijd begrepen – zomaar je goed betaalde werk opzeggen omdat je voelt dat je dit te doen hebt – maar nu blijkt dat we precies daar zijn en klaar zijn voor wat nodig is in deze tijd. We hebben nu de woorden en beelden, het team en infrastructuur die behulpzaam zijn voor de zoektocht die nu naar de oppervlakte komt in de scholen.

De dingen die mij als kind fascineerden, die voor mij zo logisch leken, waar ik naar op zoek was, krijgen nu allemaal z’n plek. Al het eerdere werk dat ik gedaan heb valt nu samen – maar misschien is dit ook precies dat wat we allemaal op dit moment ervaren, wanneer je doet wat je te doen hebt – je jouw leven leeft – waarin je van waarde wilt zijn voor alle anderen om je heen. Waarschijnlijk is dat exact wat we weer te verbinden hebben: samen kijken we wat er speelt, wat ons mooiste antwoord is en hoe we elkaar daarbij kunnen helpen. We’re walking each other home.”

Lees ook deze blogs

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip