Het onderwijs is geen containerschip

“I have to do this”, zei Claire Boonstra in 2012 op het podium van TEDxAmsterdam. Met tranen in haar ogen vertelde ze dat ze haar positie binnen het techbedrijf waar ze mede-oprichter van was ging verlaten om zich te focussen op haar nieuwe missie: het onderwijs transformeren.

“Mijn hele leven heb ik gedacht dat ‘hoger’ beter was. Dat had ik onbewust van huis uit meegekregen. En dus streefde ik altijd naar hoger en beter. Ik werkte hard voor steeds hogere functies bij grote multinationals, maar overal waar ik kwam raakte ik teleurgesteld – vooral in degenen met de ‘hogere’ posities, in het leiderschap. Later richtte ik met twee anderen een eigen bedrijf op, dat hard groeide.”

“Als een van de weinige vrouwelijke tech-entrepreneurs werd ik op allerlei grote podia uitgenodigd en stond ik ineens tussen de wereldleiders. Hier zou ik eindelijk die sprankelende ogen, het waardige leiderschap en de passievolle visies op een betere wereld treffen waar ik al die jaren zo naar had verlangd. Dit waren immers degenen die ‘het allerhoogste niveau’ gehaald hadden. Maar het bleek een grote deceptie. Wat ik aantrof waren veel grijze mannen in dito pakken die alleen durfden te zeggen wat hun communicatieafdeling ze had geadviseerd. Ik dacht: ‘Als je deze mensen hun visitekaartje afneemt, weten ze niet meer wie ze zijn of waar ze voor staan’. Toen drong het tot me door: hoger is niet beter.”

“Het onderwijs vraagt om meer persoonlijk leiderschap”

Het gat tussen mens, maatschappij en onderwijs

Claire is haar hele leven al gefascineerd door hoe mensen in elkaar zitten, wat de samenleving biedt en vraagt en waarom het onderwijs daar slecht op aansluit. “De toekomst ontstaat op school. Dat is de plek waar het fundament van een individu en van de samenleving wordt gevormd. Helaas doet ons huidige onderwijssysteem te weinig recht aan waartoe wij als mensen in staat zijn. Onderwijs zou zich meer moeten richten op de ontwikkeling van ieders persoonlijk leiderschap. Dit realiseerde ik me al op jonge leeftijd.”

“Toen ik 16 was schreef ik een opstel waarvan de conclusie luidde: ‘Het zou zo fijn zijn als ieder mens zodanig onderwijs kan krijgen, dat hij zijn eigen grenzen kan bereiken. Misschien is dat in de toekomst ooit nog te verwezenlijken, als er meer inzicht komt in de menselijke geest’. Ik kreeg van mijn docent een 7,5, met als opmerking: ‘Een wat slappe conclusie, zo’n vrome wens, gebaseerd op veel idealisme, maar met weinig realiteitszin’. Dit bevestigt wat ik telkens weer tegenkom: onderwijsprofessionals willen dit wel, maar denken dat het niet realistisch is.”

Bruggen bouwen

Zodoende begon Claire 12 jaar geleden met haar zoektocht naar hoe ze het onderwijs en daarmee de wereld kon verbeteren. “Na mijn TEDTalk kreeg ik duizenden reacties. Velen gaven aan het gevoel te hebben de enige te zijn met deze visie en waren blij dat ze eindelijk een gelijkgestemde hadden gevonden. En er waren mensen die me vertelden dat ze al lang bezig waren met andere vormen van onderwijs, ze nodigden me uit om te komen kijken. Ik ben opgeleid tot civiel ingenieur, bruggenbouwer. Dat is wat ik toen ben gaan doen: bruggen bouwen, mensen bij elkaar brengen. Daaruit is Operation Education ontstaan.”

“Het onderwijs werd een soort containerschip.”

Ontwarren

Al direct na de start kwamen de vragen: Hoe wil je dit dan doen, binnen het bestaande systeem? Wil je dan een nieuw vak introduceren, hoe wil je daar dan een cijfer voor geven? Claire vroeg zich daarop bij alles af: maar waarom doen we dingen zoals we ze doen? Het antwoord was meestal: “Gewoon, het is nou eenmaal zo”. Maar als iets zó belangrijk is als het onderwijs aan onze kinderen, dan moeten we toch weten waarom we het zo doen? Zo is Het Onderwijsvragenboek tot stand gekomen: een zoektocht naar de onderbouwing van vragen als ‘Waarom geven we cijfers? Waarom moeten kinderen stil zitten? Waarom ligt de focus op cognitieve ontwikkeling? Waarom zijn er jaarklassen?’.

Containerschip

“Het bleek dat de meeste gewoonten in het onderwijs een historische oorsprong hebben, vooral vanuit de industrialisatie. De kinderarbeid werd afgeschaft en de leerplicht werd ingesteld. Ineens moesten grote groepen kinderen onderwijs genieten, in plaats van alleen de elite. Er werd een systeem ingericht dat beheersbaar, controleerbaar en schaalbaar was. Alles wat we kunnen leren, werd gegoten in meetbare eenheden, waarbij werd uitgegaan van ‘het gemiddelde kind’. Zo zijn bijvoorbeeld jaarklassen en aparte vakken ontstaan. Het onderwijs werd een soort containerschip: hokjes die je gemakkelijk op elkaar kunt stapelen.”

Deze opzet is niet intrinsiek slecht, maar Claire vraagt zich af: is dit nou in lijn met de bedoeling van onderwijs? Voor wie werkt dit systeem eigenlijk? “Het werkt voor beleidsmakers, voor ‘vinkjes-zetters’. Maar lang niet altijd voor kinderen en de samenleving. Want welk kind is nu gemiddeld? Er zijn geen gemiddelde kinderen. Er bestaat alleen een normaalverdeling en daarin ligt het gemiddelde precies in het midden en is de rest een afwijking hiervan. Daarnaast kan een kind nooit op alles ‘gemiddeld’ zijn.”

“Elke school zou een school voor het leven moeten zijn.”

De bedoeling van het onderwijs

“Als je mensen in onderwijsland vraagt naar de bedoeling van onderwijs, zegt niemand: ‘om aan het einde van het jaar het boek uit te hebben, zorgen dat iedereen z’n toetsen haalt en dat alle vinkjes bij de inspectie zijn gezet’. Wat onderwijsmensen wel zeggen: het doel van onderwijs is het ontwikkelen van talenten, de cognitieve, sociale, emotionele en fysieke vermogens van elk kind; een bijdrage leveren aan de samenleving en respect hebben voor die samenleving. Dit alles is vrij universeel en is zelfs vastgelegd in de Universele Verklaring voor de Rechten van het Kind.”

Samengevat zou je kunnen zeggen: Onderwijs draait om het leven. We hebben te leren hoe we als mens voluit kunnen floreren, hoe we als samenleving kunnen floreren en hoe al het leven op aarde kan floreren. Elke school zou een school voor het leven moeten zijn.

Het onderwijs als ecosysteem

“Diep van binnen weten we allemaal wat de bedoeling is van onderwijs, maar wat nu ontbreekt is het congruent doorleven en voorleven van die visie. We zouden het onderwijs moeten inrichten volgens de wetten van het leven. Net zoals in de natuur de ene levensvorm niet ‘beter’ is dan de ander, kunnen we de samenleving ook niet indelen in ‘hogere’ of ‘lagere’ mensen. Ik zei het al in mijn TEDTalk: ik wil een ecosysteem creëren. In de natuur geldt: hoe meer biodiversiteit, hoe sterker en gezonder het ecosysteem. Dat geldt ook voor menselijke ecosystemen alsook voor scholen.”

“Toch zijn we in de loop der tijd dit soort ‘hoog-laag’-ideeën gaan zien als waarheid, waarop alles is gebaseerd. Kinderen, de samenleving en het leven op aarde hebben daar last van. Ik zie het als mijn missie om dit aan het licht te brengen, zorgen dat mensen het begrijpen, zodat we het kunnen veranderen. Met Operation Education zoeken we naar die plek waar alles samenkomt. Naar de draaiknop, die alles in beweging zet.”

Beeld Claire: KRACHTSTOF 2023 -Kunst& Cutluur

Lees ook deze blogs

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip