18 dec Vragend veranderen op een Rotterdamse school

Het belangrijkste effect dat wij willen bereiken is dat betrokkenen in het onderwijs – ouders, leerlingen, leerkrachten, bestuurders – in staat zijn een bewuste keuze te maken voor de toekomst. We bewegen mensen, scholen, communities tot het gezamenlijk stellen en beantwoorden van vragen, we geven een eerste aanzet tot het proces van bewustworden, het proces van vragend veranderen. Want dat is wat we doen: veel, logische, en eenvoudige vragen stellen.

We bieden een breed, verrassend en volgens vele reacties inspirerend perspectief op onderwijs en op de samenleving. We helpen vooral om de gewoontes te doorbreken. Waarom hebben we jaarklassen, lesmethodes, toetsen, cijfers, lange zomervakanties, aparte vakken en 10-minuten gesprekken? Waarom vinden we alles wat afwijkt van deze gewoonte spannend? We doen er vrijwel allemaal aan mee – maar weten we nog welk doel het dient? En wat is eigenlijk het doel van onderwijs? We nemen elke dag beslissingen over de invulling van onze lessen en ons onderwijs – maar op basis waarvan? Is ons handelen wel in lijn met wat we weten of voelen wat goed is in het onderwijs?

Effect

Vorige week ontvingen we een mail van Openbare Basisschool De Vierambacht in Rotterdam die ons afgelopen april had uitgenodigd om hen te helpen in beweging te komen. De school staat in een heel diverse wijk, er komen kinderen uit gezinnen met diverse culturele achtergronden en ook het opleidingsniveau van ouders verschilt sterk. Na een periode van mindere resultaten, had de school een enorme groei doorgemaakt met positief resultaat. Nu was de school, onder leiding van de bevlogen leerkracht & ICT coördinator Dave Hendriks, geïnspireerd geraakt door het O4NT concept. Er bleken voor- en tegenstanders op weg naar de implementatie van hun eigen invulling van het concept, ouders die graag met iPads zouden werken, en anderen die zich afvroegen of deze verandering eigenlijk wel nodig was. Ook was er onzekerheid bij de ouders. Het ging nu juist zo goed, wat zouden ze ervoor terugkrijgen? Daarom was er een avond gepland om met elkaar in gesprek te gaan over het doel van onderwijs.

Dit is wat Dave aan Claire schreef over het effect van die informatieavond:

[…] Er is sinds die tijd veel gebeurd en ik wilde je even op de hoogte houden. Jij bent met je verhaal immers één van de drijfveren voor velen geweest.
Wij zijn erg druk met de voorbereidingen en denken dit schooljaar nog een grote omschakeling binnen ons onderwijs te gaan maken. We werken nauw samen met O4NT en ook ons bestuur wil dit samen met ons groots laten slagen. We gaan dus knallen! […]
In het Rotterdams Onderwijs Magazine van december staat een leuk artikel over ons Onderwijs van de 21e eeuw… 

[…]
Met name je verhaal over het kritisch kijken naar je dagelijkse handelingen, en de vraag waarom je de dingen doet zoals je ze doet, was van invloed. Dat je veel dingen geautomatiseerd doet – zonder jezelf erbij af te vragen of je daardoor je beoogde doel wel behaalt. En dat je daarbij het persoonlijke aspect wellicht vergeet of teveel op de achtergrond plaatst. Het draait immers om de leerlingen als persoon en die persoonlijke ontwikkeling moet je prikkelen, uitdagen en stimuleren. Dat uitgangspunt is essentieel denk ik. Waar ben je goed in, waardoor voel jij je trots? En dat proberen door te zetten naar de andere kinderen. Bewustmaking van je eigen leren, en daar eigenaar van worden. Niet passief naar school gaan maar staan te popelen om weer naar school te mogen voor een nieuw avontuur. Dat zijn de kerndingen die me nog iedere dag bijblijven om hier gedreven mee door te gaan. Jij hebt daarvoor echt als eye-opener voor ons gestaan! Ik heb nu al een aantal presentaties mogen geven over onze plannen en het is bizar hoe mensen met open mond luisteren en zeggen: “bizar dat we daar zelf nooit zo over nagedacht hebben.” Ik ben een believer geworden! ;-)

Wist je trouwens dat we in Rotterdam de Onderwijslab010 prijs hebben gekregen als 1 van de 7 meest veelbelovende onderwijsvernieuwingen? Ik ben daar ruim 6 maanden mee bezig geweest en er méér dan trots op dat we hiermee ook een mooie subsidie hebben gekregen. 

Beweging

Dit zijn verhalen die er toe doen, verhalen die laten zien dat de vragende aanpak effect heeft, zoals wij ook steeds opnieuw ervaren tijdens de lezingen van Claire, het ‘Vragenvuur’ van Simone en tijdens de interactieve sessies op scholen, en wat ook blijkt uit de dankbare tweets die Claire heeft bewaard.

Dit is wat we voor ogen hebben: ons gedachtegoed delen, aanzetten tot bewuste keuzes en gezamenlijk de beweging in gang zetten. Het geeft ons daarnaast ook de kans om het gedachtegoed, en de toolkit die we erbij ontwikkelen, telkens weer in de praktijk te toetsen en aan te scherpen – om zo steeds meer mensen en scholen in beweging te brengen, te ondersteunen bij het maken van bewuste keuzes voor de toekomst, met hun visie, hun doel als uitgangspunt.

Vragend veranderen bij De Vierambacht

Tijdens een voorbespreking met De Vierambacht hebben we de specifieke vraag van de school vastgesteld en bespraken we het beoogde effect van de informatieavond. We gaven suggesties voor een optimaal effect van de avond. We lieten kinderen van tevoren tekeningen maken van hun ideale school en, op de avond zelf, lieten we de ouders hun antwoorden formuleren op de vraag wat het doel van onderwijs is.

De presentatie die Claire tijdens de informatieavond gaf, was in lijn met dit verhaal (een versie met ondertitels voor degenen die niet in de zaal zaten)

De school hing tijdens de bijeenkomst vol met de tekeningen van de kinderen, die hun beeld van de ideale school hadden geschetst en wat een indrukkend beeld gaf:

Het verhaaltje rechts, van een kind uit groep 1, is opgetekend door de juf:

De ouders zelf hadden ook mooie antwoorden op de vraag: “Wat is het doel van onderwijs?”

De Vierambacht heeft alle antwoorden en tekeningen na afloop gebundeld en gebruikt als input voor de volgende fase, waarover Dave ons heeft geschreven.

Visie op de toekomst

Inmiddels is het verhaal en het model dat we tijdens de bijeenkomst hebben gebruikt verder ontwikkeld. Van een proces in de vorm van een U (de U die terugkwam in de presentatie en die ook nog gebruikt wordt in de documentaire Wat is het doel van onderwijs?) hebben we inmiddels het 4-stappen model voor vragend veranderen ontworpen, geven de lessen uit Harvard verdere onderbouwing aan het verhaal, en kunnen we met onze eigen antwoorden input geven aan de discussie over het doel van onderwijs. Zo wordt ons gedachtegoed alsmaar sterker, de effecten ervan krachtiger en wordt ‘Vragend veranderen’ een steeds krachtiger hulpmiddel voor het inzetten van een doelbewuste koers, vormgegeven op basis van een heldere visie op de toekomst van de school of organisatie.

Wat is bij jullie het effect geweest van Vragend veranderen, van het stellen van de ‘waarom’ en ‘waartoe’ vragen? Laat het ons weten in de comments!